دانلود کتاب خسرو و شیرین تألیف نظامی گنجوی

دانلود کتاب خسرو و شیرین تألیف نظامی گنجوی

خسرو و شیرین عنوان اثری منظوم و عاشقانه از شاعر ایرانی، نظامی گنجوی است که همچنین منظومهٔ لیلی و مجنون را هم سروده است. این منظومه، داستان عشق خسرو پرویز آخرین پادشاه بزرگ شاهنشاهی ساسانی و شاهزاده ارمنی، شیرین، که بعدها ملکهٔ ارمنستان می شود را روایت می کند. این داستان بغیر از نظامی، در شاهنامه و جای های دیگر هم آورده شده است و نسخه های مختلفی از آن با عنوان های <<شیرین و فرهاد>> هم موجود است. در شاهنامه، فردوسی بیشتر بر جنبه های حماسی، تاریخی و رزم آوری داستان تمرکز کرده، اما نظامی بیشتر بر روی جنبهٔ عاشقانه و عاطفی داستان تمرکز خود را معطوف داشته است. این داستان یکی از نامدارترین منظومه های عاشقانه ادبیات فارسی است که تأثیر زیادی بر روی شاعران پسین گذاشته است.

نظامی این داستان را به سفارش شاه سلجوقی، سلطان ارسلان سروده است. سلطان از نظامی خواسته بود که داستانی عاشقانه بسراید، اما موضوع آن را مشخص نکرده بود، نظامی داستان خسرو و شیرین را انتخاب کرد که در همان ناحیهٔ محل زندگی او رخ داده بود، و تا حدودی بر طبق رویدادهای تاریخی واقعی بود. نظامی خودش آن را شیرین ترین داستان دنیا به حساب آورده است. این داستان پس از نظامی توسط دیگر شاعران بارها بازگویی شده است. نظامی آن را با تأثیر از فردوسی و منظومه ویس و رامین اثر فخرالدین اسعد گرگانی سروده است. این منظومه ۶٬۱۵۰ بیت دارد و نظامی برای سرودن آن بیش از ۱۶ سال وقت صرف کرده است که تاریخ آن را مابین ۵۷۱ تا ۵۸۷ می دانند. دانشنامه ایرانیکا می نویسد که امکان دارد نظامی این داستان را در سال ۵۷۱ پس از بر تخت نشستن طغرل به جای پدرش آغاز کرده است. همین دانشنامه از قول Bertel می نویسد که نظامی آن را پس از مرگ همسر اول عزیزکرده خویش، آفاق سروده است.

ساموئل ریچاردسون رمان پاملا را تألیف کرده است که داستان آن شباهت زیادی به داستان خسرو و شیرین دارد.

دانلود کتاب خسرو و شیرین تألیف نظامی گنجوی

و خلاصه داستان . . .

نظامی داستان را با تعریف و تفسیر عشق، زادن خسرو پرویز و آموزش و تربیت او آغاز می نماید. سپس به بیان عیش و نوش خسرو در خانهٔ یک دهقان می پردازد. خسرو با همراهان خود به شکار رفته، شبانگاه به خانهٔ دهقانی می رود به شادخواری چنگ و نوا مشغول می شود. بامدادان اسبی از آنها به مزرعهٔ دهقان می رود و از محصول مزرعه می خورد و غلام خسرو نیز به مزرعه درمی آید و غوره ها را می خورد و تباه می کند. این کارها موجب خشم پدرش، هرمز چهارم گشته، دستور می دهد غلام را به صاحب خانه ببخشند، اسب را بکشند، چنگ را بشکنند، و خانه را به صاحب خانه ببخشند. اما با پادرمیانی بزرگان، هرمز، خسرو را می بخشد. همان شب خسرو در خواب، پدربزرگ خویش، خسرو انوشیروان را می بیند که به او مژده می دهد که به جای آن چهار رویداد ناگوار، چهار اتفاق خوب برای او خواهد افتاد: به جای آن غلام و غوره ترش، شیرین دلبر، به جای اسب از دست رفته، شبدیز، به جای آن تخت و خانه، تخت شاهی، و به جای آن چنگ، نواسازی و باربدی پرآوازه.

کمی بعد، خسرو از دهان نقاش دربار که شاپور نام داشت، تعریف شیرین و شبدیز را می شنود و هنوز شیرین را ندیده، دلباختهٔ او می شود. خسرو، شاپور را به ارمنستان می فرسد تا پیام دلدادگی خسرو را به شیرین برساند. شاپور در ارمنستان، چهرهٔ خسرو را می کشد و بر سر راه شیرین قرار می دهد، شیرین با دیدن نگارهٔ خسرو، دلباختهٔ او می شود. شاپور خودش را در نقش مغان درآورده و نزد شیرین می رود و داستان دلدادگی خسرو را را بیان می کند. شاپور انگشتر خسرو را به شیرین داده و به او می گوید که فردا به عزم شکار، بر شبدیز نشین، اما به تیسپون برو. روز بعد شیرین با کنیزان عزم شکار کرده، اما بی خبر از آنها سوار شبدیز شده و به تیسپون می تازد. شیرین به چشمه ای می رسد، رخت هایش را از تن برآورده و مشغول شنا و آب تنی می شود. در آن سو خسروپرویز در تیسپون به نام خود سکه می زند که موجب خشم پدر می شود و به ناچار مجبور به ترک تیسپون می شود و به همان چشمه ای می رسد که شیرین در آن مشغول آب تنی بود. خسرو که هنوز شیرین را ندیده و نمی شناخت، با دیدن شیرین شور و غلغله ای در دلش بپا می شود و مخفیانه از پشت درخت نظاره گر او می شود. شیرین نیز از آب بیرون آمده و خسرو را می بیند، دلش به او نوید عشق می داد، ولی عقل می گفت که شاید او خسرو نباشد. بی درنگ بر اسب سوار شده و سوی تیسپون می رود. شیرین در تیسپون وقتی که باخبر می شود خسرو گریخته، اندوه گین می شود، درخواست می کند در مرغزاری خوش و خرم برای او قصری بسازند و او در آنجا منتظر خسرو می شود. خسرو پس از رسیدن به ارمنستان، شاپور را می بیند که خبر رفتن او به تیسپون را به خسرو می دهد. خسرو نزد مهین بانو، عمهٔ شیرین می رود. مهین بانو که نگران گم شدن شیرین بوده، به استقبال او رفته، و پس از اینکه می شنود شیرین حالش خوب است، دلش آرام می گیرد. میهن بانو اسبی تیزرو به نام <<گلگون>> که همتاز شبدیز است به شاپور می دهد تا نزد شیرین رفته و او را به ارمنستان بیاورد. در همین اوقات، خبر مرگ هرمز را برای خسرو که در ارمنستان بود می آورند و خسرو بی تاب می شود و سوار بر اسب سوی تیسپون می تازد و اینگونه می شود که وقتی شیرین به ارمنستان می رسد، خسرو را در آنجا نمی یابد.

در همین اوقات بهرام چوبین شورش کرده و تخت شاهنشاهی را قصب می کند و جان خسرو به خطر می افتد. خسرو به ارمنستان گریخته و به طور اتفاقی در شکارگاهی شیرین را ملاقات می کند. از نام و نشان هم پرسیده و وقتی خود را همان عاشق و معشوق گمشده می بینند، سر از پا نشناخته و غرق شادی می شوند.

مهین بانو به شیرین سفارش می کند که خسرو را هزاران خوبروست، تو نباید فریب خورده و گوهر خویش از دست بدهی، تا مبادا چون کام یافته، رهایت کند. شیرین با جان و دل قول می دهد که جز با ازدواج، با خسرو همبستر نشود. هر شب بزمی بود، خسرو را سرخوشی و شیرین را سرکشی، شیرین گوهر خویش را پاس می داشت و خسرو را به صبر دعوت می کرد. شیرین با خسرو عهد می کند که باید تخت شاهی را از بهرام پس گیرد. خسرو سوار بر اسب شده، سوی روم می تازد، قیصر روم سپاهی در اختیار خسرو گذاشته، دختر خود، مریم را هم به همسری او در می آورد و او را راهی تیسپون می کند. در تیسپون، بهرام چوبینه شکست خورده، متواری می شود و خسرو بر تخت می نشیند. در همین اوقات مهین بانو از دنیا می رود و تخت ارمنستان به شیرین می رسد. اما مریم، مانع از رسیدن خسرو و شیرین به هم می شود.

شیرین گله ای از گوسفندان، فرسنگ ها دورتر از قصر خویش بر فراز کوه بیستون داشت که هر روز خدمت کاران از آنجا برای شیرین، شیر می آوردند. شیرین در پی چاره برای کم کردن زحمت خدمتکاران بود، چرا که آوردن گله به نزدیکی امکان نداشت، چون گیاهی وحشی در آنجا می رویید که با خوردن آن توسط گوسفندان، شیر گوسفندان سمی می شد. شاپور، همکلاسی قدیم خویش، فرهاد را به شیرین معرفی می کند که یک مهندس بود. فرهاد با دیدن شیرین دلباختهٔ او می شود و جوبی از سنگ بین کوه و قصر بنا می کند تا شیر را از طریق آن به قصر منتقل کنند. ماجرای عشق فرهاد به گوش خسرو می رسد، تصمیم می گیرد که به زر او را از سر راه بردارد و اگر کارساز نبود، او را به سنگ تراشی فراوان وا دارد تا از عشق شیرین دست بردارد. خسرو فرهاد را نزد خود می خواند و گفتگویی بین آن دو رخ می دهد:

خسرو که می بیند فرهاد را با پول نتوان خرید، او را فریب داده و به دروغ به او می گوید که <<کوهی در سر راه ماست که آمد و شد را دشوار کرده، اگر از میان آن راهی بسازی که آمد و شد را آسان کند، از عشق شیرین در خواهم گذشت>>. فرهاد می پذیرد و دست به کار می شود. آوازهٔ کار فرهاد به شیرین هم می رسد که یک شب برای او ساغری از شیر می برد. هنگام برگشت، اسب شیرین به حال مرگ می افتد و اگر فرهاد به موقع نرسیده بود، شیرین را بر زمین زده بود. فرهاد شیرین و اسبش را بدون کوچکترین آسیبی بر روی دوش خود به کاخ می رساند. جاسوسان خسرو خبر دیدار آن دو را برای خسرو می برند. خسرو خشمگین شده و پیکی نزد فرهاد می فرستد و به دروغ به او می گوید که شیرین مرده است. فرهاد از غم شنیدن این خبر، داغ بر دلش می افتد و جان به جان آفرین تسلیم می کند. شیرین با شنیدن خبر درگذشت فرهاد، به سوگ می نشیند و خسرو هم اگرچه نفس راحتی می کشد، اما از مرگ او در دل غمگین می شود.

در همین اثنا، مریم همسر خسرو هم به بستر بیماری می افتد و از دنیا می رود. خسرو پس از چهل روز سوگواری، نامه ای برای شیرین می نویسد و از او می خواهد تا به کاخ خسرو برود. اما شیرین جز به ازدواج با کابین سزاوار و احترام کاملی که چون ملکه به کاخ نرود، به هیچ چیز دیگری راضی نمی شود. خسرو که اصرار را بی فایده می بیند، تصمیم می گیرد حسادت زنانه شیرین را با عشق بازی با زنی دیگر به نام شکر که در اصفهان سکونت داشته، برانگیزد که این کار موجب دیرکرد بیشتر وصال آن دو می شود. درنهایت، خسرو به قصر شیرین رفته تا او را ببیند. شیرین که می بیند خسرو سرمست است، او را به داخل کاخ خویش راه نمی دهد و خصوصاً او را به خاطر دمسازی با شکر سرزنش می کند. خسرو غمگینانه آنجا را ترک می کند.

شیرین پس از رفتن خسرو، دلش به آب و تاب می افتد و از کار خویش پشیمان می گردد و پس از یکسری رخدادهای عاشقانه، خسرو که می بیند شیرین بدون ازدواجی شکوه مندانه با کابین لازم، اجازه وصال نمی دهد، قول می دهد که هر چه زودتر مقدمات ازدواجی باشکوه را فراهم کند و کمی بعد ازدواجی باشکوه ترتیب داده می شود. با وجود اینکه خسرو به شیرین قول داده بود در شب وصال باده گساری نکند، اما بر پیمان خود پایدار نبود و آن شب را بیش از هر شب دیگری مشغول باده گساری می شود. شیرین که این می بیند، دایهٔ پیر و زشت خود را آرایش کرده و به جای خود بر بستر خسرو می فرستد. خسرو که مست بود، به او حمله ور شده و جام و باده از دست پیرزن می افتد و تا خسرو قصد همبستری با او را می کند، شیرین از پشت پرده بیرون می آید و دایه را نجات می دهد و خودش هم در کنار خسرو به خواب می رود. صبح خسرو به هوش می آید و شیرین را در کنار خود می بیند، دیگر وقت وصال رسیده بود. آنها یک ماه را در حجله زفاف می مانند. خسرو که به همهٔ آرزوهایش رسیده بود، حکومت ارمنستان را به شاپور می بخشد.

در این موقع، نظامی گفتگویی فلسفی از زبان خسرو و وزیرش را دربارهٔ موضوعات مختلف بیان می دارد.

خسرو از همسر پیشین خود، مریم، پسری بدگهر به نام شیرویه داشت که به چشم شهوت به شیرین می نگریست. شیرویه حتی وقتی نه ساله بود می گفت <<شیرین کاشکی بودی مرا جفت>>. پدر همواره از پسر ناخشنود بود. پس از اتفاقاتی که موجب خلع سلطنت خسرو می شود، شیرویه بر تخت نشسته و قصد جان خسرو را می کند، پس از رشته اتفاقاتی، شیرویه بالاخره خسرو و تمام برادران خود را می کشد و نامه ای برای شیرین می نویسد و به او می گوید که یک هفتهٔ بعد باید به قصر او برود. شیرین بسیار دلگیر می شود. در مراسم کفن و دفن خسرو، مردم فراوان گرد می آیند و جنازهٔ خسرو را سوی دخمه می برند. همه سران کشور تا غلامان و کنیزان مشغول سوگواری بودند، جز شیرین، او چنان شاد وانمود می کرد که همه می پنداشتند انگار او را غمی نیست. شیرویه نیز شاد بود که می دید شیرین دیگر در اختیار اوست. پس از اینکه تابوت را به درون گنبد می برند، شیرین به داخل گنبد رفته و از موبدان و دیگران می خواهد که همان جا بمانند و وارد گنبد نشوند. سپس خسرو را می بوسد و با فرود آوردن خنجری بر جگرگاه خویش، خودکشی می کند. آنها را در یک گور دفن می کنند.